Aydınlatma Temel Terimler Sözlüğü

Ampul:

(Fransızca: (une) ampoule) elektrik akımıyla temas ettiğinde akkor durumuna gelerek ışık yayan içinde argon gazı bulunan armut biçimli cam şişedir. Ampulün içinde çok ince biçimde tasarlanmış filaman adı verilen, genelde volfram tungsten metalinden yapılmış, iki ince destek çubuğu ile tutulmakta olan bir tel bulunur. Bu telden geçen elektrik akımı bu teli aşırı derecede ısıtır (yaklaşık 3000 °C) ve sonuç olarak tel ışık yaymaya başlar. Ampul, Thomas Edison tarafından icad edilmiştir. Günümüzde evlerde ve iş yerlerinde yaygın şekilde kullanılan ampuller şu teknolojilerden yararlanmaktadır:

• Akkor(Incandescent light)
• Floresan Işık(Fluorescent Light, FL)
• Işık yayan diyot(Light-emitting Diode, LED)

Aydınlatma:

Nesneler, bunların çevrelerine, ya da bir bölgeye, bir kent bölgesine, görulebilmeleri icin işik uygulamasi.

Aydınlık düzeyi:

Birim yüzeye düşen toplam ışık akısı o yüzeyin aydınlık düzeyi olarak tanımlanır ve E ile gösterilir. Birimi lüx’tür.

Candela (cd)

Işık şiddeti birimidir (“mum” da denir). Uluslararası SI sistemindeki 7 temel birimden biridir.Duy:

Bir elektrik malzemesidir. Küçük veya büyük ampullerin sığabileceği şekilde olan bu araç, kablolardan geçen elektriğin daha kolay ve pratik şekilde ampule aktarılmasını sağlamaz. Yivli bakır veya pirinçten üretilmektedir. Sokak ve ev ışıklandırmaları gibi aydınlatma sistemlerinde, elektrik devrelerinde farklı boyutlarda bulunmaktadır. Elektrik devresi elemanı olarak da geçebilir.

Floresan lamba:

Floresan lamba veya floresan tüp, elektriği kullanarak civa buharını tetikleyerek ışık elde eder. Floresan lambalar ev ve işyeri aydınlatmalarında Yoğun Floresan Lamba (Compact Fluorescent Lamp, CFL) şeklinde yoğun olarak kullanılmaktadır. CFL’ler, klasik tip akkor lambalara kıyasla enerji verimliliği başta olmak üzere çeşitli alanlarda başı çekmektedir.

Fotosel:

Uzerine düşen ışığın şiddetiyle orantılı olarak voltaj üreten ışık algılayıcısıdır. Fotoelektrik olay prensibiyle çalışır. Fotoseldeki cam kürenin iç kısmı sodyum,lityum gibi alkali metallerle kaplanır. Çünkü alkali metaller yüksek enerjili beyaz ışık alınca (güneş ışığı) elektronları kopar ve anot ucuna çekilirler, güneş pili olarak kullanılır ve ışık enerjisiyle elektrikli aletleri doğrudan çalıştırılabilir. Diğer metaller de işe yarar ancak alkali metallerdeki metalik özellikleri gösteremez.

IP kodu:

IP Koruma Derecesi (Ingress Protection Rating) (Bazen de Uluslararası Koruma Değerlendirmesi olarak da anılır), Mekanik veya elektrikli cihazların suya, toza veya dış darbelere karşı dayanıklılığını ölçmek için kullanılan derecelerdir. Bu dereceler Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) tarafından yayınlanmıştır. Bu kodların bir diğer yayınlanma amacı ise pazarlanan ürün hakkında daha ayrıntılı bilgi vermeyi amaçlamaktır.

IP’den sonra gelen ilk basamak, katı cisimlere karşı dayanıklılığı simgeler. Ikinci basamak, sıvı temasına karşı dayanıklılığı simgeler. Bundan başka harfler, cihazın korumasıyla ilgili ek bilgi sağlamak için kullanılabilir:

Işık: 

Dalga teorisine göre elektromagnetik  enerjinin (radyasyon) gözle görülebilen bir şeklidir.Dalga veya foton şeklinde yayıldığı kabul edilir. Belli bir yayılma hızına, frekansa ve dalga boyuna sahiptir. Elektromagnetik dalgalar, dalga uzunluklarına göre sıralanacak olursa elektromagnetik spektrum (tayf) elde edilir. İnsan sadece 380 nm ile 780 nm dalga boyları arasındakı elektromagnetik dalgaları görebilir. Bu bölge ışık olarak adlandırılır.

Renk: 

Farklı dalga boylarındaki ışığın insan beyninde yaptığı çağrışımdır. Bir ışık demetinin rengini tayfsal özellikleri belirler.

Renklerin spektrumdaki dalga boyları:

Işık şiddeti:

Bir ışık kaynağından birim katıaçı içerisinde yayılan ışık akısının bir ölçüsüdür. Işık akısı dendiği zaman, kaynaktan yayılan toplam akı, ışık şiddeti dendiği zaman ise bir steradyanlık katı açı içerisindeki akı kastedilir. MKS sistemi içerisinde ışık akısının birimi lumen, ışık şiddetinin birimi ise candela, ya da Türkçe söylenişi ile kandela ‘dır. (kandela cd ile gösterilir.)

Işıksal verim:
Bir lambadan yayımzlanan ışık akısının harcadığı güce bölünmesi ile elde edilen değerdir. Kullanılan elektrik gücünün, hangi ekonomik düzeyde ışığa dönüştüğünün ölçüsüdür.

Etkinlik faktörü olarak da adlandırılır. Birimi “lümen bölü watt (lm/W)”, Sembolü “η”.

 Kelvin:

K harfi ile gösterilen ve birim aralığı santigrat (celsius) derecesiyle aynı olan, ancak sıfır noktası olarak mutlak sıfırı (–273.15 °C) alan sıcaklık ölçüsü birimi. İsmini, termodinamikteki mutlak sıfır kavramını ilk defa gazlardan tüm maddelere uygulayan İskoç asıllı bilim adamı Lord Kelvin’den alır.

Santigrat derecesi sıfır noktasını suyun donma noktası olarak aldığından, 0 °C 273,15 K’e eşit olur. Benzer şekilde santigrat derece olarak ifade edilen herhangi bir sıcaklığı kelvine çevirmek için söz konusu değere 273,15 eklenir. Mesela 22 °C = 22 + 273,15 = 295,15 K. Kelvin sıcaklık birimi, 1967’deki 13. Ağırlık ve Ölçüler Genel Konferansı’ndan beri “derece” sözcüğü kullanılmadan tanımlanmakta ve dolayısıyla derece işareti (°) olmadan yazılmaktadır.

LED lamba:

Işık yayan diyot lambası, ışık kaynağı olarak ışık yayan diyotlar (LED’ler) kullanan katı hal lambasıdır. “LED lambası” genellikle Organik ışık yayan diyotlar (OLED) veya polimer ışık yayan diyotlar (PLED) teknolojileri gibi, geleneksel yarı iletken ışık yayan diyotları ifade ederken OLED ve PLED teknolojileri henüz ticari olarak kullanılamaz.

Özel ışık yayan diyotların ışık parlaklığı akkor ve yoğun floresan lambalarla karşılaştırıldığında, çoklu diyotlar daha çok birlikte kullanılır. LED lambalar birbiri ile değiştirilebilir veya diğer türlerle uyarlanabilir. Diyotlar doğru akım (DA) elektrik gücü kullanır. Bu yüzden LED lambalar, standart AA gerilimi elde etmek için iç devrelere de eklenebilirler.

Lümen (lm):

Fizikte birim zamanda bir kaynaktan çıkan ışık miktarı olan ışık akısının birimidir. Işık akısı, bir ışık kaynağından çıkan ve normal gözün spektral duyarlılık eğrisine göre değerlendirilen enerji akısına denir. Kısaca lm sembolüyle gösterilir.

Lüks (lux):

Aydınlık düzeyi birimidir. Bir yüzeydeki ışık şiddetini ifade etmek için kullanılır.1 metre yarıçaplı bir kürenin merkezinde bulunan, 1 candela şiddetindeki ışık kaynağının 1 metrekarelik küre yüzeyinde oluşturduğu aydınlanma şiddetidir. Buna göre, 1 candela şiddetindeki bir ışık kaynağı “d” yarıçaplı bir kürenin merkezinde ise, küre yüzeyine düşen toplam ışık akısı “Ø = 4 pi.I” olarak bulunur.

Parıltı (cd/m2 veya Nit):

Parıltı, belli bir yönde birim yüzey alandan yayılan ışık şiddetidir. Parıltı, insan gözünün algıladığı ışık parametresidir. Aydınlık seviyesi algılanamamasına rağmen, görme alanımızdaki tüm yüzey ve objeleri parlaklıkları nedeniyle algılarız. Ölçü birimi metre kare başına düşen candela’dır (cd/m2).

Renk sıcaklığı (Kelvin):

Renk sıcaklığı, kaynağına yakın bir renk tonu üreten kara cismin sıcaklığıdır. Beyaz ışınım yapan bir ışık kaynağının sahip olduğu ışığın rengini ifade eder. Genelde eski tip enkandesan ampuller 2500K ışık rengine sahiptir. Aydınlatma, fotoğrafçılık, görüntüleme, yayımcılık ve imalatta farklı amaçlarla kullanılmaktadır. Mutlak sıcaklık birimi olan kelvin cinsinden ifade edilmektedir.

Işık kaynakların ışık rengi bakımından gruplandırılması:

Renk Sıcaklığı (°K)Işık Rengi

< 3300Sıcak (kırmızımsı beyaz)

3300-5300Orta sıcak (beyaz)

> 5300Soğuk (mavimsi beyaz)

Uzay açı:

Içerisinden belirli bir ışık akısı geçen koni veya piramit şeklindeki uzay parçasına uzay açı denir veile gösterilir. 1m²’lik düzlemi gören uzay açının değeri 1 steradyan olarak tanımlanır.

Watt (W):

Uluslararası Ölçüm Sistemi’nde (kisaca SI) tanimlanmis standart güç birimidir. Bir voltluk (V) elektriksel potansiyel farkta bir amperlik (A) akım geçtiğinde yapılan elektriksel iş, bir Watt eder.